Wyobraź sobie następującą sytuację:
Alojzy (imię zmienione) był kandydatem na członka młodzieżowego sejmiku w Polsce. W październiku 2022 r. złożył formularz zgłoszeniowy i spełnił wszystkie wymogi formalne, które pozwalały mu objąć funkcję członka młodzieżowego sejmiku. Niestety mimo starań nie uzyskał mandatu w procesie rekrutacji prowadzonej przez sejmik województwa – w listopadzie 2022 r. otrzymał informację o niezakwalifikowaniu jego osoby najpierw przez zespół-komisję konkursową, a potem przez sejmik. Nie podano uzasadnienia tej decyzji. Alojzy czuje się pokrzywdzony niniejszą sytuacją – uważa, że rekrutacja odbyła się w sposób nietransparentny i nie zna powodów odrzucenia jego kandydatury.
Co może zrobić Alojzy w następującej sytuacji? IREPSO odpowiada:
Zgodnie z brzmieniem art. 10b ust. 10 ustawy o samorządzie województwa: ,,Sejmik województwa, tworząc młodzieżowy sejmik województwa, nadaje mu statut określający w szczególności zasady działania młodzieżowego sejmiku województwa, tryb i kryteria wyboru jego członków oraz zasady wygaśnięcia mandatu i odwołania członka młodzieżowego sejmiku województwa.”. Kluczową zatem jest kwestia czy ,,kryteria wyboru” muszą równać się ,,kryterium wyborów”, czyli mówiąc prościej – czy w przepisie chodziło o jakikolwiek wybór członków młodzieżowego sejmiku czy o wybór poprzez organizację wyborów.
W tym aspekcie zdania się podzielone. Są przedstawiciele nauk prawnych, którzy uważają, że wybory do młodzieżowego sejmiku mogą odbyć się w formule rekrutacji (np. tak uważa A. Misiejko, Młodzieżowa rada gminy – wybrane aspekty ustrojowe po nowelizacji, Samorząd Terytorialny 2022, nr 6, s. 75-86), ale są też przeciwnicy tego, którzy uważają, że wybór członków młodzieżowej rady odbywa się wyłącznie poprzez wybory (np. R. Marchaj, Młodzieżowa rada gminy, PPP 2022, nr 3, s. 81-94). W ramach szerokiej gamy publikacji przygotowanych przez Instytut Rozwoju Edukacji Prawnej na przełomie ostatnich trzech lat, jeden z ekspertów IREPSO zajął się problematyką teoretyczno-prawną wyborów do młodzieżowych sejmików województw. W publikacji stoi on na stanowisku, zgodnie z którym wybór młodzieżowego sejmiku powinien odbyć się poprzez wybory, a nie rekrutację . J. Zapolski-Downar uważa ponadto, że stan faktyczny w postaci wyboru młodzieżowych radnych w procesie rekrutacji jest wysoce dyskusyjny pod względem prawnym, ale też przede wszystkim zdecydowanie niewskazany pod względem politologicznym oraz społecznym.
W celu poznania kryteriów oceniania czy dostępu do wszystkich dokumentów z procesu rekrutacji – zasadne byłoby wystąpić do sejmiku województwa z wnioskiem o dostęp do informacji publicznej na podstawie art. 2 ust. i art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej. Taki wniosek jest dość niesformalizowany, jedyne co należy podać to imię i nazwisko wnioskodawcy, maila (w raz z prośbą o to, aby odpowiedź wysłać na maila), ewentualnie adres pocztowy. Po otrzymaniu wniosku, organ ma 14 dni na odpowiedź, może jednak przedłużyć ten czas po uprzednim powiadomieniu wnioskodawcy.
Powyższe działanie stanowi podstawę do dalszych kroków postępowania, szczególnie że organ-sejmik województwa jest zobligowany do udostępnienia wszystkich dokumentów z procesu rekrutacji, które żąda wnioskodawca. Dokumenty te mogą pokazać pewne przyczyny dlaczego Alojzy nie został wybrany na członka sejmiku, jednakowoż nie stanowią jasnego i klarownego uzasadnienia (expressis verbis).
Powyższe informacje mogą się przydać w procedurze zaskarżenia uchwały do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, ale jedynie w zakresie uchwały dot. kryteriów wyboru członków młodzieżowego sejmiku (jeżeli np. kryteria te byłyby dyskryminujące pośrednio lub bezpośrednio albo niezgodne z przepisami prawa powszechnie obowiązującego – ustawami, umowami międzynarodowymi, Konstytucją itp.) albo jeżeli uchwała byłaby przyjęta niezgodnie z prawem.
Sama uchwała dot. wyboru składu młodzieżowego sejmiku jest niezaskarżalna. W tym przypadku sejmik województwa działa jako tzw. ,,sąd konkursu”, który decyduje o tej sprawie na zasadzie uznania administracyjnego i luzu decyzyjnego. Tak więc w tym konkretnym przypadku, jeżeli Alojzy nie zgadza się z wyborem poszczególnych członków młodzieżowego sejmiku, a nie kryteriami ich wyboru to nie może zaskarżyć uchwały sejmiku ani w postępowaniu instancyjnym poprzez odwołanie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego ani w postępowaniu dot. legalności wydania aktu prawnego poprzez skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.